yeraltı suları

Birçok endüstriyel kuruluş, atık sulardan faydalanmak için
özel tesisler kullanırlar. Yüksek maliyetlerle yapılan bu tesisler büyük
mühendislik yatırımlar


olmalarına karşın kullanıma sokabildikleri su kapasiteleri
sınırlıdır ve oldukça fazla enerji harcarlar. Oysa yeryüzü, insan yapısı
tesislerle kıyaslanmayacak


miktarda suyu çevrime sokan ve tamamen doğal kaynaklardan
enerjisini sağlayan bir tesisi bünyesinde barındırır.





Yeraltı Suları Nasıl Oluşur?





Yağmur yeryüzündeki hayatın devamı için en önemli unsurlardan
biridir. Yağmurun oluşumu sırasında okyanuslar, denizler, atmosfer ve karalar
arasında bir


su dolaşımı söz konusudur. Okyanuslar, denizler, buzullar,
kar örtüleri, akarsular, göllerden buharlaşan sular ile toprak yüzeyinden ve
bitkilerden buharlaşan


bir miktar su buharı atmosfere geçer. Daha sonra uygun
koşullar altında yoğunlaşarak, yağmur, kar ve dolu şeklinde yeryüzüne geri
döner.





Kara yüzeyine çeşitli biçimlerde düşen yağışların (yağmur,
kar, dolu) bir kısmı yeryüzündeki çukur alanları doldurarak, gölleri veya
yeryüzündeki eğimleri


takip ederek akarsuları oluşturur. Ancak yeryüzüne düşen
yağışların hepsi yer üstü sularını oluşturmaz, bir kısmı ise “uygun koşullar”
olduğunda yeraltına


sızar ve yer altı sularını meydana getirir.





Burada durup düşünmek gerekir.Yeraltına sızan, bu suların
yerin nispeten derin kısımlarına geçmesi, yerin altında belli bir tabakada
toplanması nasıl olmaktadır?


Yeraltında toplanan bu su hangi aşamalardan geçtikten sonra
ve hangi sebeple tekrar yeryüzüne çıkmaktadır? Çeşitli toprak tabakaları
arasından geçtiği


halde çıktığı kaynakta nasıl olur da çamurlu ve bulanık
olmaz, tam aksine içime hazır berrak ve pırıl pırıldır? Yeraltında hapsedilmiş
bu su nasıl bir


mekanizma ile tekrar yeryüzüne çıkmaktadır? Kuşkusuz bu
soruların sayısı artırılabilir.





Yeraltı Sularını Oluşturan Hassas Sızma Teknikleri





Yeraltı sularının asıl kaynağını atmosferden gelen sular
oluşturur. Suyun yeraltına geçebilmesi için gerekli bazı şartları şöyle
sıralayabiliriz:


1) Yerçekimi kuvveti çok önemlidir. Çünkü bu kuvvet olmazsa,
başka bir deyişle suyun ağırlığı bulunmasaydı, yerin derin kısımlarına doğru
hareket etmesi


mümkün olmazdı.


2) Yerkabuğunun sızma kapasitesi sınırlıdır. Bu sayede
yeraltı suyu belli bir doygunluğa ulaşarak sabit bir değer kazanır ve taşarak
yer üstüne çıkması


önlenmiş olur.


3) Kapilarite kuvvetinin olması gereklidir. Böylece belli
bir derinlikten sonra yer altı sularının kaçıp yok olması engellenmiş olur.


4) Sızmanın olabilmesi için zemini oluşturan kayaçların
gözenek, yarık, çatlak, gibi suyun geçmesine olanak sağlayacak birtakım
boşluklar içermesi yer


altı suyunun oluşumu açısından çok önemlidir. Nitekim kumlu
topraklar oldukça geçirimlidir. Killi topraklar ise kil taneciklerinin şişmesi
nedeniyle hızla


kapanarak sızmayı engeller. Allah'ın üstün yaratmasının bir
sonucu olarak suyun kolayca sızabileceği şekilde toprak tabakalarının üst
kısımları kumlu tabakalardan


oluşurken, suyun kaçmasını engelleyen killi toprakların yer
altı suyunun tabanında yer alır.


5) Zeminin bitki örtüsü ile kaplı olması sızmayı
kolaylaştırır. Çünkü bitki örtüsünün kaplı olduğu yerlerde yerüstü akışı yavaş
olacağından, yukarıda belirtilen


koşullar da uygun olduğu takdirde sızma artar. Ayrıca bitki
örtüsü yere düşecek olan damlaların hızını azaltarak, toprağa sızabilecek ince
zerrecikler


haline getirir.


6) Sağanak şeklinde yağan yağışlarda sızma miktarı azalır.
Çünkü bu tip yağışlarda hızla yere düşen damlalar yüzeyin eğimine bağlı olarak
yüzeysel akışa


geçerler. Çisinti şeklinde düşen yağışlarda ise sızma daha
kolay gerçekleşir.


7) Yüzey şeklinin eğimi ne kadar fazla olursa sızma o kadar
azalır ve düşen yağış yüzeysel akışa geçer.





Yeraltı Katmanları





Görüldüğü gibi yeryüzüne düşen suyun yer altında toplanması
ve tekrar yer üstüne çıkması belirli şartların gerçekleşmesi ile mümkün
olabilmektedir. Tüm


bu şartlar, yer altı sularının hep belli bir plan ve
düzenleme üzere oluştuğunu göstermektedir.





* Yeraltı suyunun üstünde “Havalandırma zonu” adı verilen
bir tabaka yer alır. Yeraltına sızan suların bir kısmı dip kısımlara inmeden bu
tabakada birikir.


Burada duran asılı su zerrecikleri, köklerini yeraltı
suyunun bulunduğu tabakaya kadar uzatamayacak olan bitkilerin, buradaki sudan
yararlanmasını sağlar.


Ayrıca toprağa asılı olan bu su taneleri, topraktaki mineral
maddeleri eriterek, bitkilerin bunları eriyik halde almalarına ve
beslenmelerine katkıda bulunur.


Yeraltı suları toprağın altındaki katmanlarda, yeryüzünün
tepe, sırt gibi kısımlarında yükselir, vadi gibi alçak kısımlarında ise
alçalır. Eğer vadi, ova


gibi alçak yüzey şekillerinin bulunduğu kısımlarda, tepe
sırt gibi şekillerin bulunduğu alanlardaki kadar su yükselseydi, bataklıklar
oluşurdu. Bilindiği


gibi bataklık alanlarda tarım yapılması olanaksızdır. Bu
alanların öncelikle kurutulması gereklidir. Ancak bu işlem oldukça masraflıdır
ve şiddetli yağışların


olması halinde bozulması çok kolaydır. Yer altı sularının
yüksek yüzey şekillerinin biçimine uymaması durumunda ise, su seviyesi olması
gereken düzeyden


daha aşağıda bulunacağı için bu sulardan yararlanmak
imkansız hale gelecekti. Özellikle kurak sahalarda veya kuraklığın olduğu
dönemlerde bu sulardan yararlanmak


mümkün olmayacak hatta belki de bu suların varlığından
habersiz olarak yaşayacaktık.


* Yüksek alanlarda yer altı su seviyesi yüzeye çok yakın
olsaydı bu durumda en küçük bir yağışta toprak yüzeyi kayganlaşacak ve
heyelanlar kaçınılmaz olacaktı.


Bu olay yüksek yerlerin yamaçlarında yaşayanlar için her
yağmurdan sonra, yerleşim alanlarının çamur gölüne dönüşmesi anlamına
gelecekti.


* İnsanların suya olan gereksinimini büyük ölçüde karşılar.


* Ayrıca sular, sanayide, tarımda, hayvancılıkta, ısınmada
(jeotermal enerji), yapı işlerinde, tıpta, turizmde çeşitli amaçlarla
kullanılırlar. Çoğunlukla


yer üstü sularından yararlanılmakla birlikte, bunların
yetersiz kaldığı veya kurak koşulların hüküm sürdüğü alanlarda içme ve kullanma
suyu olarak su kuyularından


faydalanılır. Yeraltı sularını adeta yerin altındaki
barajlara benzetebiliriz. Fakat yer üstündeki barajlardan farklı olarak, bunlar
kuraklığa daha dayanıklıdırlar.


Başka bir deyişle yeraltında olmaları nedeniyle buharlaşma
düzeyi oldukça düşüktür.


* Yeraltında buharlaşma ve kirlenme gibi sorunların olmaması
nedeniyle kıyı bölgelerinde tuzlu su sızmasını önlemek ve taşkınları kontrol
altına almak


için yer üstü sularının fazlasını yer altına sevk eden
düzenekler kurulmaktadır.


* Bu sular yeraltına sızarken geçtikleri kaya veya toprağı
eriterek, onların bileşiminde olan elementleri bünyelerine alırlar. Kalsiyum,
magnezyum, sodyum,


potasyum, demir gibi katyonlar ile, karbonat, bikarbonat,
klor, sülfat, nitrat, flor gibi anyonlar içerir. Bazı yeraltı sularının
içlerinde suda çözünmüş


olarak oksijen ve karbondioksit gibi gazlar bulunur, bir
kısmı ise kurşun, bakır, selenyum, çinko, arsenik gibi zehirli elementler
içerir. Bu sulardan


kaplıca, içme veya kullanma suyu olarak çeşitli biçimlerde
yararlanılır. İçlerinde erimiş halde mineral bulunan sular ise “maden suyu”
olarak kullanılır.


* Kaynaklar sıcaklıklarına göre farklılık gösterir. Bunların
bir kısmı soğuk sular biçimindedir ve içme suyu olarak kullanılır. Yeraltına
sızan suların


bir kısmı yerin derin kısımlarına iner ve temas ettikleri
sıcak kısımlar aracılığı ile ısınırlar. Sıcak suların bir kısmı ise volkanik
olaylar sırasında


magmadan ayrılan su buharının yoğunlaşması sonucu oluşan
sıcak sulardır. Bu sulardan sıcaklığı 40-900C arasında olanlar “kaplıca veya ılıca”
adıyla bilinirler.


Bu suların mide-bağırsak, deri gibi organlarımızla ilgili
hastalıklara ve romatizmaya iyi geldiği tespit edilmiştir. Başka bir deyişle bu
sıcak sular Allah’ın


“Şafi”(Şifa veren) sıfatının tecellilerindendir.


* Yer altı sularının asıl mucizevî özelliklerinden biri suyun
yer altındaki toprak tabakaları arasından hiç çamurlanmadan tertemiz ve içime
uygun olarak


çıkmasıdır. Su yer altına inerken her biri farklı
özelliklere sahip tabakalardan geçer. Bu süzülme işlemi ile içindeki tortu ve
pislikten arınarak yer


altında birikir. Şüphesiz bu durum Allah’ın insanlara
sunduğu sayısız nimetten biridir.