ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM FAKÜLTESİ
BİLGİSAYAR ve ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRT.
I. SINIF / II.ÖĞRETİM / V. GRUP
HAZIRLAYANLAR:
İSA UÇAK
isaucak@yahoo.comMURAT METİN
muratmet82@yahoo.comSELMAN UZUNDAL
selmanuzundal@yahoo.comAYSUN ÇOLAKOĞLU
aysuncolakoglu@yahoo.comÖĞRETMEN:
MEHMET CAN ŞAHİN
İÇİNDEKİLER
Programlama Dilleri: ..............................................................................................3
Düşük Seviyeli Diller: ............................................................................................3
Makine Dili: ...........................................................................................................3
Assembly Dili: .......................................................................................................4
Assembly Komutlar: ..............................................................................................4
Derleyiciler: ...........................................................................................................4
Yorumlayıcılar: ......................................................................................................5
Programlamaya Giriş: ............................................................................................5
Sorun Analizi: ........................................................................................................5
Algoritmanın Hazırlanması: ..................................................................................6
Akış Diyagramları: ............................................................................................6, 7
Yüksek Seviyeli Diller: ..........................................................................................9
C Programlama Dili: ..............................................................................................9
Fortran Programlama Dili: ..............................................................................9, 10
Cobol Programlama Dili: ..............................................................................10, 11
C++ Programlama Dili: .................................................................................11, 12
Qbasic Programlama Dili: ...................................................................................12
Qbasic Komutları: .........................................................................................12, 13
Turbo Pascal: ..........................................................................................14, 15, 16
Görsel Programlama Dilleri: ...............................................................................17
Visualbasic: .............................................................................................17, 18, 19
Delphi: ................................................................................................................20
Internet Programcılığı:.............................................................................21, 22, 23
PROGRAMLAMA DİLLERİ
Programlama dili programcının programı yazarken kullandığı özel bir dildir. Bilgisayara yaptırılacak olan işlerin bilgisayarın anlayabileceği dilde ifade edilmesidir. Bütün programlar programlama dilleri ile yazılır. Bilgisayar gibi programlama dilleri de çeşitli süreçlerden geçerek geliştirilmişlerdir. Programlama dilleri genellikle İngilizce kelimelerden seçilmiş ve ya kodlanmış kısaltmalardan oluşur.
Program yazarken dil seçimi, yazılacak programın niteliğine göre yapılmalıdır. Örneğin bir muhasebe programı yazmak için seçilen dil, bazı matematik programlarının yazılması için uygun olmayabilir.
Bir hücrede akım bulunması hali (1) ve bulunmaması hali (0) sayılmaktadır. Bu nedenle bilgisayara kayıt , ikili, sekizli, on altlı ve otuz ikili sistemler ile yapılmaktadır. Bilgisayar kullanımının artması ile ihtiyaçlara göre programlama dilleri geliştirilmiştir.
PROGRAMLAMA DİLLERİ
Düşük Seviyeli Diller Yüksek Seviyeli Diller
Makine Dili
Assembly Görsel Diller Görsel Olmayan Diller
Visualbasic C
Delphi Fortran
Html Cobol
Java C++
Java script Qbasic
Turbo pascal
DÜŞÜK SEVİYELİ DİLLER
Düşük seviyeli diller makine dili ve assembly dili olmak üzere ikiye ayrılır
A)Makine Dili
Bilgisayarın doğrudan ve hemen işlem yapmasını sağlayan komutlardan oluşan bir programlama dilidir. Makine dili “010101001” lerden oluşan komutlardır ve bunlar direk makineye hitap eder. Makine dilinde komutlar doğrudan mikroişlemcinin anlayacağı formatta verilir. Bilgisayarlarda değişik mikroişlemciler kullanılabildiği için bir bilgisayar için yazılan makine dili programını başka bir bilgisayarda kullanamayabiliriz. Makine dilinde 0 ve 1’leri kullanarak program yazmak çok zor olduğu için assembly dili geliştirilmiştir.
B)Assembly Dili
Assemble" kelimesinden türemiştir. Ufak parçaları toplama, birleştirme anlamını taşır. Bilgisayarın Hardware (donanım) yapısına direkt olarak bağlı olduğu için her makinenin kendi Assembly programlama dili vardır. Assembly dili makine dilinin, ikili sayı sistemindeki, komut kodlarının kısaltılmış sözcük ve simgelerden oluşan karşılıklarıdır. 0 ve 1‘ler yerine “MNOMENIC” denilen semboller kullanılır. Bunlar,ADD,MOV,JMP,STR gibi sembolik komutlardır. Assembly dilinde yazılan her program çevirici denilen ASSEMBLER’den geçirilerek makine diline çevrilir.
Assembly makineye çok daha yakın olduğu için en iyi compilerden (derleyicilerden) bile çok açık bir farkla daha hızlı çalışırsınız. Ancak hızlı olmasına rağmen pek kullanılmazlar çünkü diğer dillere göre çok daha karışık ve yaptığınız hatalar direkt olarak makinenizi kilitleyebiliyor. Bunun yanında basit işlemleri bile microkod seviyesinde yazdığınız için çok daha uzun bir kod yazımı gerekiyor. Stok kontrol yada hasta takip programları yazmak için uygun bir programlama dili değildir. Hızın kritik olduğu durumlarda işletim sistemi, basit IO (giriş-çıkış) işlemleri gibi durumlarda kullanılır. Bunun yanında bilgisayar mimarisini anlamak için çok yararlı ve gerekli bir dildir.
Assemly Komutlar
1) Segment komutu: Segment komutu programın kullanıldığı bölüm kesimlerini tanımlamak için kullanılır. Komutun kullanım şekli isim SEGMENT tip ‘sınıf şeklindedir. Bu komut bir isimle başlar ve tanımlanan isim program içende yapılacak atamalarda vb. işlemlerde kullanılır.
2) Assume komutu:Program içinde belirlenen segment(bölüm) kesimlerinden hangisinin açılacağını takip eden komuttur.
3) Proc komutu: Bu komut kod bölümü içindeki bir bloğu açmak için kullanılır. Kullanış şekli isim PROC tip şeklindedir.
4) Call/Ret komutu: Bu komut herhangi bir işlem bloğundan başka bir işlem bloğunu çağırmaya yarar. Kullanış şekli CALL.....çağrılacak bloğun ismidir.
Derleyiciler: (Compiler)
Derleyicisi compiler olan dillerde yazılan program derleyiciden geçirilerek makine diline dönüştürülür. Bu derleme sırasında yazım hatası, sayısal hata komut sıra hatası vb. gibi hatalar varsa bu hatalar listelenir. Programcı bu hataları gidererek programı yeniden derler. Bu tür programlar ancak bütün olarak derlendikten sonra çalıştırabilir.
Derleyici, programın makine kodunu bir kez oluşturarak ayrı bir dosyaya kaydeder. Program her çalıştırıldığında bu kod otomatik olarak kullanılır. C, PASCAL, COBOL, derleyicisi olan yüksek seviyeli dillerdir.
(Derleyici ile programlama)
Yorumlayıcılar:
Yorumlayıcılar Interpreterde yazılan programların makine diline dönüştüren yazılımlardır. Ancak bu dönüşüm, derleyiciden farklı olarak gerçekleştirilmektedir. Yorumlayıcılar her satırı anında makine diline çevirerek çalışır ve bu kodu bir dosyaya kaydetmez. Dolayısıyla program her çalıştırıldığında her satır yeniden makine koduna dönüştürülür. Bu yüzden yorumlayıcılar yavaş çalışmaktadır. BASIC ve DBASE hem derleyicisi hem de yorumlayıcısı olan yüksek seviyeli dillerdir.
(Yorumlayıcı ile programlama)
PROGRAMLAMAYA GİRİŞ
Bir sorunun bilgisayar ile çözülmesi (çözecek programın hazırlanması) için aşılacak aşamalar; sorun analizi, algoritmanın hazırlanması akış diyagramının (çizelgesinin) çizimi, programın kodlanması, test edilmesi ve uygulanması şeklinde sıralayabiliriz. Şimdi bu kavramları açıklayalım
A)SORUN ANALİZİ
Herhangi bir sorunun (işimizi kolaylaştıran programın) programının hazırlanması için programcı tarafından sorunun iyi anlaşılmış olması lazımdır. Sorunun analizi aşağıdaki aşamaları içerir.
1. Giriş-çıkış birimleri ve bilgileri (biçim, şekil,düzen) belirlenir.
2. Programda kullanılacak değişkenler tanımlanır (sembol) ve türleri belirlenir.
3. Sorunun çözüm yolu belirlenir ve çözüm için gerekli matematiksel modeller kurulur.
ÖRNEK:Klavyeden girilen iki sayının çıkarılmasının ekrana yazılması sorunun analizi aşağıdaki gibi yapılır.
İstenenler:
a)sayıların klavyeden girilmesi
b)çıkarma işleminin bulunması
c) çıkarma işleminin ekranda görüntülenmesi
Değişken tanımı:
A:Birinci sayıyı
B:İkinci sayıyı
C:iki çıkarımını göstersin
Çözümün matematiksel gösterimi: A-B=C
B) ALGORİTMANIN HAZIRLANMASI
Sorunun çözümü için saptanmış sonlu sayıda basamaktan oluşan adımlar veya komutlar takımıdır. Diğer bir deyişle algoritma verilerin sorunun nasıl çözüleceğinin, hangi basamaklardan geçilerek sonuç alınacağının, sonucu nereye ve nasıl yazılacağının sözel olarak ifade edilmesidir.
ÖRNEK: ax2 +bx+c=0 denkleminin reel ve sıfırdan farklı olan katsayılarını okuyup, denklemin köklerini bulacak ve katsayılarla bulunan kök değerlerini yazma işlemi için bir algoritma.
1) Başla.
2) a,b,c değerlerini al.
3) Deltayı hesapla.
4) Bulunan delta değeri sıfırdan küçük ise kök sanaldır ve son.
5) Bulunan değer sıfırdan büyükse kökleri bul.
6) Birinci kökü bul.
7) İkinci kökü bul.
a,b,c,x1,x2 değerlerini yaz ve son.
C) AKIŞ DİYAGRAMLARI (ÇİZELGELERİ)
Herhangi bir sorunun çözümü için gerekli olan aritmetik ve mantıksal adımların söz veya yazı ile anlatıldığı algoritmanın, görsel olarak simge ya da sembollerle ifade edilmiş şekline “akış çizelgeleri” veya FLOWCHART adı verilir. Akış çizelgelerinin algoritmadan, farkı adımların simgeler şeklinde kutular içine yazılmış olması ve adımlar arasındaki ilişkilerin ve yönünün oklar ile gösterilmesidir. Buda bize sorun çözümlenmesi sürecinin daha kolay anlaşılır biçime getirilmesini, iş akışının kontrol edilmesi ve programın kodlanmasının kolaylaşmasını sağlar.
Akış çizelgelerinin hazırlanmasında aşağıda yer alan simgeler kullanılır.
1)
Algoritmanın başladığını ya da sona erdiğini belirtmek için kullanılır.
2)
Klavye aracılığı ile giriş yada okuma yapılacağını gösterir.
3)
Yazıcı (printer)aracılığı ile çıkış yapılacağını gösterir.
4)
Algoritmada (akış çizelgesinde) giriş- çıkış işlemini gösterir.
5)
Hesaplama yada değerlerin değişkenlere aktarımını gösterir.
6)
Aritmetik ve mantıksal ifadeler için karar verme yada karşılaştırma durumunu (işlem) gösterir.
7)
Oklar işin akış yönünü gösterir.
Akış diyagramında sayfalar arası bağlayıcı olarak kullanılır.
ÖRNEK:ax2+bx+c=0 denkleminin köklerini bulan programın akış şeması ve algoritması
1. Başla
2. a,b,c ‘yi oku
3. Deltayı hesapla
4. Delta sıfırdan küçükse kök sanaldır.
5. Delta sıfırdan büyükse kökleri bul
6. Kökleri yaz.
7. Dur .
H
E
YÜKSEK SEVİYELİ DİLLER
Yüksek seviyeli programlama dilleri öğrenilmesi kolay, program yazılması daha az zaman alan, daha iyi sonuçlar temin eden programlardır.
‘C’ PROGRAMLAMA DİLİ
'C' Dili, geniş amaçlı programlama dili olarak Dennis Ritchi tarafından 1972 yılında yazıldı ve UNIX' in işletim sisteminin sistem dili olarak geliştirilmiştir. UNIX'in yaratıcısı Ken Thompson UNIX'i geliştirirken ASSEMBLER dilini kullanmıştı. ’C’ program dili işletim sisteminin yazılımı olduğu için cevre birimlerine, makine adreslerine ve belleğe kolaylıkla erişim imkanı sağlar.
‘C’ DİLİNİN ÖZELLİKLERİ
1) Az Yer Kaplaması
C derleyicisi ve modülleri az yer kaplar. Bu dil, işlemleri kısa yoldan yapacak bazı deyimlere sahiptir.
2) Verimlilik
Bu dilin programlarının çalışma hızı, ASSEMBLER’ da yazılmış benzer bir programın hızına erişir. C kodu ASSEMBLER kodundan daha çabuk yazılabileceği için C kullanımı maliyetleri hissedilir şekilde azaltır.
3) Taşınabilirlik
C dilinde yazılmış ve işlerliği belirli bir donanıma bağımlı olmayan programlar başka bir makineye asgari seviyede değişiklik yapılarak ya da hiçbir değişiklik
yapılmadan taşınabilir. Bu dil belli bir donanıma bağımlı program bölümlerini açıkça belirtilmiş ayrı modüller halinde yazılmasını teşvik eder, böylece ileride bir taşıma söz konusu olduğunda, asgari gayret sarf edilerek taşınma sağlanır.
C öncelikle sistem programlama için kullanıldı. C'nin sistem programlama için kullanılmasının çeşitli nedenleri vardır. Genellikle sistem programlarının çabuk çalışması gerekir.C derleyicileriyle derlenen programlar hemen hemen Assembler' da yazılan programlar kadar hızlı çalışır.
FORTRAN PROGRAMLAMA DİLİ
FORTRAN (FORMULA TRANSLATION) kelimelerinin ilk hecelerinden türetilen FORTRAN, bilimsel hesaplamaları yapmak için geliştirilmiştir. Birkaç sürümü vardır (FORTRAN V, FORTRAN 77,FORTRAN 90 )
Sembolik programlama dillerinin ilki olan FORTRAN programlama dili 1950’li yılların sonlarında ortaya çıkmış ve insanlarla bilgisayar arasındaki iletişimde getirmiş olduğu yenilik ve kolaylıklar nedeniyle yaygın bir kullanım alanı bulmuştur. Bu dilin sürekli olarak geliştirilmesi sonucu kullanımı daha da esnekleşmiş ve uygulama kapsamına giren konular genişlemiştir.
FORTRAN Karakterleri
FORTRAN programlama dilinin deyimlerini yazabilmek için kullanılan karakterler şunlardır:
0’dan 9’a kadar 10 tane rakam,
A’ dan Z’ ye kadar İngiliz alfabesinde kullanılan büyük ve küçük 26 harf,
=, %, $, [, (, ) ve ] gibi özel işaretler ve işlem işaretleridir.
İşlem işaretlerinde ,(+) toplamayı, (-) çıkarmayı, (/),bölmeyi ve (*) da çarpmayı simgeler.
COBOL PROGRAMLAMA DİLİ
COBOL: Common Business Oriented Language ticari uygulamaya yönelik yüksek seviyeli bir dildir.
COBOL 1959 senesinde Amerika Birleşik Devletleri hükümetinin de işbirliği ile o zamanın bilgisayar üreticileri ve kullanıcıları tarafından üretildi. İngilizce'ye benzer bir dil olan COBOL 1960 senesinde CODASYL tarafından geliştirilerek COBOL 60 adı altında piyasaya çıktı. COBOL’un çıkış tarihinde bu zamana bir çok COBOL türleri oluşturuldu.COBOL 68,COBOL 74 (Ansi COBOL) vs. Bu gün mikro bilgisayarlar için yapılmış birçok COBOL türleri mevcuttur. Level II COBOL, Microsoft COBOL (MS-COBOL) vs. Bizim burada anlatacağımız ise MS-COBOL dur. MS-COBOL’da neler yapabiliriz, sorusuna ise kısaca şöyle cevap verebiliriz, örneğin Muhasebe, Personel, Stok, Emlak ve akla gelen her türlü ticari programı yazmak mümkündür. MS-DOS programı olduğundan insanlarımız Windows tabanlı programları tercih etmeye başladılarsa da COBOL hala sağlamlığını korumaktadır.
COBOLDA BAZI KOMUTLAR VE İŞLEMLERİ
KOMUT ADI İŞLEVİ KOMUT ADI İŞLEVİ
ACCEPT Oku ekrandan hafızaya al.
LABEL Etiket
ACCESS Erişim şekli
LAST Nihai,sonucu
ADD Topla. Ekle
LEADING İlerleyen
ADVANCING İlerlemek
LEFT Sol
AFTER Sonra,Sonraki
LEFT-JUSTIFY Sola Dayama
ALL Hepsi tümü
LENGTH Uzunluk
ALPHABETIC Alfabetik
LENGTH-CHECK Uzunluk Kontrolü
ALTER Değiştir, yön değiştir.
LESS Küçük
COBOLDA DOSYA YAPISI
Yapı bakımından COBOL da 3 türlü dosya vardır.
a) Sıradan (SEQENTIAL) dosyalar. (Sicil numarası olmayan)
b) Anahtarlı (INDEXED) dosyalar. (Sicil numaralı ve fihrist mevcut)
c) İzafi (RELATİVE) dosyalar. (Sicil numaralı fihrist akılda)
Bundan dolayıdır ki, bir dosyayı yaratırken veya kullanırken bu dosyanın yapısını mutlaka belirmemiz gerekir.
COBOLDA BİRKAÇ DOSYA KOMUTU
OPEN KOMUTU:
Anlamı: Dosyayı açmak. İlgili dosyayı kullanma izni.
Yazılımı:
INPUT dosya-ismi.............
OUTPUT dosya-ismi..........
INPUT : Okumak amacıyla açılır
OUTPUT : Dosyaya yazmak amacıyla açılır
CLOSE KOMUTU
Anlamı : Dosyayı gelecek sefere kullanabilecek şekilde kapatmak.
Yazılımı: CLOSE dosya-ismi WITH LOCK....
DELETE KOMUTU:
Anlamı : Dosyadaki bir kaydı yok et sil.
Yazılımı :DELETE dosya-ismi RECORD
C++ PROGRAMLAMA DİLİ
C++ ilk olarak 1980'lerin başında, Bjarne Stroustrup tarafından geliştirilmeye başlanmış olup, ilk 1985 yılında kullanıma sunulmuştur.
Küçük detaylar dışında, C++ programlama dili C’ yi tamamen kapsayacak daha iyi bir C olarak tasarlanmıştır. Bunun yanında, veri soyutlama ve nesneye yönelik programlama da desteklenmektedir. C'den C++'a geçiş, herhangi bir programlama dilini sadece yeni komut yapıları ve geliştirilmiş kullanım imkanları ekleyerek bir üst uyarlamanın tasarlanması seklinde olmamıştır.Yapısal programlamayı destekleyen C'nin bu özellikleri geliştirilerek korunmuş, ancak nesneye yönelik programlamayı destekleyen birçok yeni yapı ve komut da eklenmiştir. Programcılıktaki bakış açısını değiştirmeye yönelik bu yenilikler, uyarlama numaraları üzerinde değişiklik yapmak yerine "bir eklemek" anlamına gelen "++" operatörü ile C++ adini almıştır.
Şekil 1: C++ Builder
C++’IN BAZI ÖZELLİKLERİ
C içerisinde programın çalışabilir kod satırlarının veri tanımlama satırları ile karışmaması gerekmektedir. Program veya fonksiyon başında tüm değişkenlerin tanımlanması, ardından çalışabilir satırların kodlanmasına geçilmelidir. C++'da, kullanılmadan önce olmak şartıyla, program içerisinde istenilen her yerde değişken tanımlanabilir. C 'de de olan sabit değişkenlerin C++ 'da ki en önemli özelliği, tanımlama esnasında sabit bir değer verilmek zorunda olmalarıdır. C++ fonksiyon parametrelerine değer atanmasına izin vermektedir. C++ da , benzer işlemleri yapsın veya yapmasın, parametre listeleri farklı olmak kaydıyla birden fazla fonksiyona ayni isim verilebilir.Derleyici, çağırma komutlarında kullanılan parametre tiplerinden hangi fonksiyonun çağrılmak istendiğini anlamaktadır. Sadece dönüş tiplerinin farklı fonksiyon çağırma işlemini ortadan kaldırmak amacıyla,satırcı fonksiyon olarak tanımlanabilirler. Bu işlem, "inline" komutu ile yapılmaktadır. Fonksiyon başlığında, referans operatörü kullanarak değerle çağırma işlemi yapılabilmektedir. Dinamik hafıza kullanımının kolaylaştırılması için iki yeni operatör tanımlanmıştır: "New" and "delete" Yukarıda belirtilen işlemlere ve nesneye yönelik programlama ile ilgili yapıları destekleyebilmek için 15 yeni ayrılmış kelime tanımlanmıştır. C++ yüksek seviyeli dili sistem geliştirmek için en ideal olan programlama dilidir. Mevcut tüm bilgisayar türleri ve tüm işletim sistemleri için C++ 'nın bir sürümü mevcuttur.
QBASIC PROGRAMLAMA DİLİ
Qbasic yüksek seviyeli dillerin (fortran,cobol) yapısal komutlarını kapsayan komutlarla yazılmıştır. Bu dil ile veri tabanlarından birine (Dbase,clipper) geçmek çok
kolaydır. Bütün işlemler aşağıdaki Qbasic ekranı üzerinde yapılır.
Şekil 2: Qbasic’ in ekran görüntüsü
QBasic Komutları:
Files: Yan bellekteki kütük adlarını ekran görüntüler. Yazılımı: Files[“kütük tanımı”]
New: Ana bellekteki programı siler ve bütün değişkenleri sıfırlar.Yazılımı: New
Load:Daha önce kütük adı ile diske veya diskete kaydedilen program kütüğünü ana belleğe yükler. azılımı: Load “kütük adı”,R buradaki kütük adı belleğe yüklenen programın adıdır.
Save: Ana bellekteki programı yan belleğe (disk veya disket) kayıt eder. Yazılımı:Save “kütük adı” [,A,P]
Run:Ana bellekteki programı çalıştırır.Yazılımı: Run[“satır no”]veya Run[“kütük adı”,R]
Delete:Programın istenilen satırlarını siler.Yazılımı: Delete[satır no 1] [-satır no 2]
Chain:Yan bellekten ana belleğe program yükler, çalıştırır.Yazılımı:Chain [“kütük adı”]
End:Programın çalışmasını durdurur. Yazılımı:End
Shell :Basıc yorumlayıcısından çıkar ve çalışan sürücüye dönülür. Yazılımı:Shell “komut dizisi”
Line:Belirtilen koordinatlar arası çizgi ve dikdörtgenler çizer. Yazılımı: LİNE[[(X1,Y1)]-(X2,Y2)][,[<seçim>,B[F]]]
View: Ekranın grafiksel işlem sınırlarını tanımlar. Yazılımı: View[[SCREEN](X1,Y1)-(X2,Y2)[,[renk][sınır]]]
ÖRNEK: 10 CLS
20 FOR I= 1 TO 10
30 LOCATE I+5 ,I
40 PRINT “MEHMET CAN ŞAHİN”
80 NEXT I
90 FOR J=10 TO 1 STEP -1
91 LOCATE J+5,J+15
92 PRINT “MEHMET CAN ŞAHİN”
99 NEXT J
Adı soyadı kayarak görüntüler.
ÖRNEK:
10 SCREEN 11
20 FOR I=0 TO .65 STEP .03
30 CIRCLE(300,150),170,,1.202,1.2,I
40 NEXT
TURBO PASCAL
Pascal Programlama dili 1968 yılında Niklaus Wirth tarafından geliştirilmiş yüksek seviyeli bir programlama dilidir. bu dilin Turbo Pascal versiyonu, günümüzde mühendislik, ticari ve bilimsel alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Pascal ve günümüzdeki ismiyle Turbo Pascal, özellikle program yazmada sağladığı kolaylıklardan dolayı çok yaygın olarak kullanılır. Turbo Pascal’ da yazılan programlar daha kısa, anlaşılması daha kolay ve çok hızlı çalışırlar.
Turbo Pascal’ ın programcıya sunduğu en önemli özellik; Programcı kendisine gerekli olan ve her yerde kullanması gereken program parçalarını (Unit) bir defa hazırladıktan sonra bu program parçalarını başka programlar içerisinde çok kolay bir şekilde kullanabilmekte ve istediği şekilde veri tipleri tanımlayabilmektedir. Bu şekilde programın daha esnek ve daha kısa sürede tamamlanması sağlanmaktadır.
Turbo Pascal’ ın diğer bir özelliği ise program yazma işlemleri için hazırlanan editörün esnek olması, programların makine diline anında çevrilmesi, hata bulma ve hataları düzeltme işlemlerinin pratik ve hızlı olarak yapılmasına imkan vermesidir.
Şekil 3: Turbo Pascl’ ın Ekran Görüntüsü
Turbo Pascal Komutları
Turbo Pascal dilinin kullanılacağı programlama alanlarına bir sınırlama konulmaz. her türlü problemin çözümü ve programlanmasında Turbo Pascal’ dan yararlanılabilir. Turbo Pascal’ ın dört tür komutu vardır.
A) Giriş Çıkış Komutları
1)Write-Writeln:Sabit, değişken veya işlem sonuçlarının bir dosya veya ekrana yazılmasını sağlar.
Yazılım: WriteLn(ifade)
Veya
Write(ifade) burada belirtilen; İfade:sabit,değişken veya işlem olabilir.
2)Read-Readln
Klavye vasıtasıyla bilgisayara bilgi göndermek için kullanılır. Gönderilen bilgiler tanımlanan değişkenlerde tutulurlar.
Yazılımı:
Read([f,] değişken listesi)
Veya
Readln([f,] değişken listesi)
f: Bilginin okunacağı dosyayı temsil eden dosya değişkenidir.
B) Karşılaştırma (Karar) Komutları
1) If-Then-Else:Verilen şartın doğru veya yanlış olması durumunda istenen işlemleri yapmak ve buna göre program akışını değiştirmek için kullanılır.
Yazılımı:
IF Şart THEN Komut veya komutlar [ELSE]komut veya komutlar]
2)Case Of
Verilen ifadenin aldığı değere göre program akışını değiştirmek veya istenen işlemleri yapmak için kullanılır. Başka bir ifade ile verilen ifadenin karşılık geldiği sabit değere göre istenen işlemleri yapmak için kullanılır.
Yazılımı:
CASE ifade OF
Sabit1:komut veya komutlar
Sabit2:komut veya komutlar
:
:
Sabitn:komut veya komutlar
[ELSE Komut veya komutlar]
END
C) Döngü Komutları
İstenen işlemlerin istenilen sayıda veya istenilen şart sağlanıncaya kadar belirtilen işlemlerin yapılmasını sağlayan komutlardır.
1) FOR-DO
Belirtilen İşlem veya işlemleri istenilen sayıda tekrarlamak veya istenen iki aralıkta değerler elde etmek için kullanılır.
Yazılımı: FOR değişken:= başlangıç değeri TO DOWNTO bitiş değeri DO
2)REPEAT-UNTIL
İstenen şart veya şartlar sağlanıncaya kadar istenen işlemlerin tekrarlanması için kullanılır.
Yazılımı:
REPEAT
Komut veya komutlar
Untıl şart
3) WHILE-DO
Belirtilen şart doğru olduğu sürece işlemlerin tekrarlanmasını sağlar.
Yazılımı:
While Şart DO
Komut veya komutlar
Yazılımda belirtilen ‘komut veya komutlar ‘ birden fazla ise bu durumda Begin end
Bloğu kullanılır. Bu komutta şart başta kontrol edilir.
4)CONTINUE
Döngülerin bir sonraki adıma geçmesini sağlar .
Yazılımı: Continue
5)BREAK
Döngülerden çıkışı sağlar ,işlem akışı döngünün dışına çıkar.
Yazılımı: Break
D) Ekran Konutları
1)Clrscr: Ekranı temizlemek için kullanılır. yazılımı CLRSCR’ dir.
3)Readkey: Klavyede bir tuşa basılmasını sağlar. Yazılımı READKEY ‘dir.
5)Window: Ekranda bir pencere oluşturmak kullanılır. Yazılımı WINDOW (X1,Y1,X2,Y2) şeklindedir.
6)Textcolor: Ekrana yazılacak yazının rengini ayarlamak için kullanılır. Yazılımı TEXTCOLOR(Renk No) şeklinedir.
GÖRSEL PROGRAMLAMA DİLLERİ
VISUALBASİC
Visualbasic (VB); Microsoft tarafından üretilen son zamanlar popüler programlama araçlarından birisidir. Bunun sebebi VB programlama dilinin kullanımındaki rahatlık ve öğrenilmesinin kolay oluşudur.
Visualbasic Windows tabanlı programlar oluşturmak için gereken bütün araç ve gereci içermektedir. Görsel (Visual) programlama dillerinin en önemli özelliklerinden birisi programın ekran tasarımının kod yazmaya gerek kalmadan sanki bir resim çiziyormuşçasına kolayca yapılabilmesidir. Görünüşü hoş bir arabirime sahip olan VB ile basit yada karmaşık kontrollerin ve nesnelerin özelliklerini belirlemek için yüzlerce satır kod yazmaya gerek yoktur.
Şekil 4: Visualbasic’ in Ekran Görüntüsü
Visualbasic, COM (Component Object Model) olarak bilinen bir yapı taşı üzerine kurulmuştur. COM, nesnelerin birbirleriyle nasıl bir ilişki içinde olduğunu tanımlayan bir standarttır. COM tabanlı tüm programlar böylece birbirleri ile haberleşebilir, birbirlerinin kaynaklarını kullanabilir. ActiveX ve DirectX bunlara en iyi örneklerdir.
ActiveX, aslında küçük program parçasıdır. Sizin dışınızdaki başka programcılar tarafından yazılmıştır. Siz kendi programınızda o ActiveX'in yaptığı işleri yapacak kodları yeniden yazmak zorunda kalmazsınız. VB ile kendi ActiveX 'lerinizide yazabilirsiniz.
Visualbasic ile ActiveX'ler, DHTML dosyalar (VB 6.0 ile), veritabanı programları, IIS (Internet Information Server) tabanlı web programları, Windows NT için servisler, diğer paket programlara (örneğin Auto CAD) eklentiler yapabilirsiniz. Tabii ki bu listeyi uzatmak mümkündür.
Ayrıca Word, Excel, Access, Power Point gibi pek çok Windows tabanlı program içerisindeki "Macro" ların çekirdeğini de Visualbasic oluşturmaktadır. Bu arada; birçok virüs programı da VB Script ile yapılmaktadır
Visualbasic ile uygulama oluşturmanın ilk adımı arabirim (GUI=Graphical User Interface) oluşturmaktır. Arabirimin temel taşları Formlar ve Kontrollerdir. Formlar kullanıcı ile etkileşimi tanımlayan olaylar, özellikler, davranışları kapsayan nesnelerdir. Visualbasic' in en temel nesnesi Formlardır. Windows'u meydana getiren pencerelerin her biri bir formdur. Formların özellikleri programcı yada kullanıcı tarafından Tasarım Zamanında (Design Time) yada Çalışma Zamanında (Run Time) değiştirebilirler. Bir Form menüler, butonlar, liste kutuları, resim kutuları gibi Windows öğelerinden oluşabilir.
VİSUAL BASIC ORTAMININ ÖNEMLİ BİLEŞENLERİ
Form Penceresi : Geliştirdiğiniz uygulamanın arabirimini oluşturur. Denetimleri bu pencerenin üzerine yerleştirirsiniz. Bir uygulamada birden fazla form bulunabilir. Yukarıda form penceresinin şeklini verdik.
Properties Penceresi : Formun veya üzerine yerleştirdiğiniz denetimlerin özelliklerini ayarlamak için kullanılır. Seçilen denetimin ismi ve türü pencerenin en üst kısmındaki kutuda görünür. Denetimin özellikleri alfabetik veya kategorik düzende gösterilebilir. Name özelliği alfabetik sıralamanın dışında tutulmuş, listenin başına yerleştirilmiştir.
Şekil 5: Properties Penceresi
Toolbox penceresi (Araç Kutusu) : Forma yerleştireceğiniz denetimleri içerir. Bir denetimin ismini öğrenmek için fare imlecini bir süre denetimin üzerinde tutmanız yeterlidir.
Şekil 6: Araç Kutusu (Toolbox)
Kod (Code) Penceresi : Uygulamanızın form modülü veya standart modüldeki kodları görüntüler.
Şekil 7: Code(kod) Penceresi
Project Explorer : Projenizin bileşenlerini (Windows gezgini gibi) ağaç yapısında gösteren penceredir. Gezginin üst kısmındaki View code düğmesi form modülünü, view object düğmesi ise form penceresini görüntüler. Toggle Folders düğmesi ise projenizdeki bileşen klasörlerinizi açar veya kapatır.
Şekil 8: Project Penceresi
Form Layout penceresi : Projenizi çalıştırdığınızda formun ekranda göstereceği yeri belirler. Bunun için ekran resmindeki dikdörtgeni sürüklemeniz yeterlidir
Şekil 9: Form Layout Penceresi
DELPHI
Turbo Pascal’ ın Windows’a uyarlaması gibi bakabileceğimiz delphi birçok komutu ve yapısı bakımından Turbo Pascal dilinin çocuğu niteliğindedir. Delphi programlama dili aslında birçok şeyi beraberinde bulunduran bir paket dildir.
Eğer 16 veya 32 bit Windows programları söz konusu ise Delphi kullanmaktan kaynaklanan en ufak bir Kuşku duyulmamalıdır. Delphi VB' den daha güçlü ve daha hızlıdır. VB yorumlayan (Interpreted) bir dildir. Delphi ise derlenen bir dildir. VB' nin globalleri vardır. Delphi' nin objectleri vardır. Delphi kompleks olmaktan uzak bir şekilde C++'nin gücüne sahiptir. Çeşitli derleme dosyalar oluşturma, link hatalarıyla uğraşmaya, tuhaf include dosyası bağlantılarına , uzun derleme sürelerine ve aşırı bir şekilde C++ öğrenmeye hiç gerek yoktur.
Delphi ile geliştirme sürükle bırak kadar kolaydır. Companenr seçip bunu form üzerine bırakıp gerekilen özellikler içeren Object Inspector'dan seçip değiştirerek işlemleri gerçekleştirmek mümkündür.
Delphi çok değişik türlerde düzinelerce companent içerir. Ama bu companentlerle sınırlı değildir. Kendi companentlerini yazıp bunları companent paletinize koymanıza izin verir. Eklenen companentler IDE'nin bir parçası olurlar. İyi dizayn edilmiş bir companent'i fark edilmez bile. Ancak sadece VCL companentleri ile sınırlı VBX ve OCX kontrolleri de kullanılabilir. Delphi ayrıca tam teşekküllü bir veritabanı geliştirme aracıdır. Delphi Borland'ın yüksek performanslı yüksek düzeyde programlanabilen veri tabanı erişim sistemi olan Borland Database Engine (BDE)'ni kullanır. VCL companentlerinden bir kısmı sadece BDE ile etkileşim için tasarlamıştır. Tasarım zamanında onları veritabanı tablosunun bazı alanlarını gösterebilecek şekilde ayarlanabilir. Program çalıştığında companent otomatik olarak tablonun seçilen kaydının bazı alanlarındaki veriyi görüntüler. Seçilen kayıt değiştiğinde kontroller otomatik olarak yeni seçilen kayıt için veriyi update eder. Delphi ayrıca DLL'leri kullanabilir veya inşa edebilir. Böylece herhangi bir dil ile yazılan bir DLL ile programınıza entegre edebilirsiniz. Delphi derleyicisi ayrıca yüksek performanslı optimizasyon veya düşük düzeyde programlama için Assembly kullanımını destekler. Delphi bir Windows uygulama geliştirme ortamıdır. Object Pascal tabanlı olan Delphi , güçlü bir Object Orient dil ile hızlı bir uygulama geliştirme ortamını birleştiren ve daha önce asla mümkün olmayan geliştirme süresinde yüksek kalite ve windows uygulamaları yaratacak gücü getiren ilk geliştirme aracıdır.
Gerçek projeleri inşa etmek için her zaman ekiplerin aylarını hatta yıllarını alır ama buradaki nokta çalışan çok , çok basit bir uygulama yapmak için C++ derleyicisi ile saatler harcarsınız. Delphi gerçek Object Oriented'dır. VB Object Orriented değildir. Objeler büyük projeleri inşa etmek kodu tekrar kullanmak kod bakımını merkezileştirmek ve farklı yöntemlerinden daha dinamik ve esnek kod yazmak için araçlar sağlarlar. C++ Builder'ını kullanıyorsanız C++'da kendi özellik ve olaylarınızı yapamazsınız.
İNTERNET PROGRAMCILIĞI
Internet Programcılığı’nın bizim üzerinde duracağımız kısmı temel olarak iki farklı bölüme ayrılıyor. Birinci bölüm, client-Side denilen ve kullanıcı tarafında çalışan olarak çevirebileceğimiz diller ve araçlardır. Adını sık sık duyduğunuz Javascript'i, client-Side’le çalışan araçlara örnek olarak gösterebiliriz. Kullanıcı tarafında çalışan kodların ortak özelliği, programcı tarafından hazırlanan her şeyin kullanıcıya nakledildikten sonra çalıştırılmasıdır. Bu özelliğin getirdiği farklı avantajlar ve dezavantajlar vardır. Javascript'in kullanıcı tarafında çalışıyor olması, size hız ve kullanıcının tarayıcısı üzerinde daha fazla kontrol olanağı sağlar. Ancak yazılan kodların tümünün kullanıcıya gönderiliyor olması, kullanıcının bu kodları istediği gibi görüntüleyip değiştirebileceği anlamına gelir. Bu da örneğin, biraz uyanık bir kullanıcının Javascript ile yaptığınız ve formunuzda boş alan bırakılmasına izin vermeyen scriptinizi kolaylıkla saf dışı edebileceği anlamına gelir.
İkinci bölüm araçlar ise server-Side yani sunucu tarafında çalıştırılan programlardır. PHP bu programlardan biridir. PHP kullanılan bir sistemde kullanıcılar sunucudaki PHP dosyalarını diğer HTML dosyalarından farksız biçimde çağırabilirler, ancak elde edecekleri her zaman %100 HTML kodudur..
Bu alışveriş içersinde client-side’le çalışan programların kodları, örneğin Javascript kodunuz, HTML dosyasıyla beraber kullanıcının tarayıcısına gönderilir. Tarayıcı, bizim örneğimizde Netscape, HTML kodları ile beraber Javascript kodlarını da okur ve gerektiği yerde bu kodları çalıştırır.
HTML(HyperText Markup Language)
Web sayfaları html adı verilen özel bir işaretleme dili ile yazılır. HTML yazı, resim, ses ve görüntü içeren bir sayfadan başka bir sayfaya geçiş(link) sağlayabilen bir dildir. Bu dille oluşturulan dosyalar düz text (ASCII Plan text) olup uzantı isimleri “.html” veya “.htm”dır. Bu dille hazırlanan dosyalar bir web tarayıcı tarafından görüntülenebilen sayfalar haline getirilir.
Bir metin editöründe (Edit, Not Defteri, WordPad gibi) html dosyası yazılırken yazıların belli yerlerine tag adı verilen html etiketleri (belirteçleri) yerleştirilir. Bu etiket sayfanın tarayıcı programlarda bir html dosyası olarak algılanmasının ve ona göre görüntülenmesini sağlar.
komut mantığı
Html komutları Taglardan oluşmaktadır. Her tag < karakteri ile başlayıp > karakteri ile bitmektedir. Komutlar tagların içerisinde, komuttan etkilenen nesne ise taglar arasında olmaktadır. "<center>" yazılımı bir tagdır. Ortalama manasına gelir. Tagın geçerli olduğu alanı
sonlandırmak için "</center>" yazılır. Buradan sonraki nesnelere artık ortalama özelliği uygulanmayacaktır. "<center>deneme</center>" komut dizisinde "deneme" yazısı bulunduğu satır içerisinde ortalanmaktadır. Tagların hemen hemen hepsi açıldıktan sonra kapatılmalıdır. Önce açılan tagların; sonra açılanlardan daha sonra kapatılması sayfa düzeni için gereklidir. Açıldıktan sonra kapatılması gerekmeyen taglarda bulunmaktadır. bunlar direk tag içerisindeki nesneye etki ederler. <img src="deneme.gif"> tagında deneme.gif isimli dosya sayfaya eklenmiştir. Bu tarz tagların, ikinci bir tag ile kapatılması gerekmemektedir
sayfa yapısı
Html sayfa içerisinde sayfa özelliklerinin ve sayfa içeriğinin yazıldığı iki ana kısım bulunmaktadır. Sayfa <html>...</html> tagları arasında olmalıdır. Bu taglar arasında sayfa özelliklerinin tanımlandığı <head>....</head> tagları arasında kalan ilk bölüm ile ; sayfa içeriğinin bulunduğu, <body>....</body> tagları arasındaki ikinci kısım bulunmaktadır.
Komutlar
Komutlar da sayfa yapısına bağlı olarak iki ana gruba ayrılırlar.
1 - Sayfa özelliğini belirleyen komutlar.
2 - Sayfa içeriğini belirleyen komutlar.
Sayfa özelliğini belirleyen komutlar; sayfa başlığı, içeriği, kime ait olduğu, hangi dilde yazıldığı, hangi karakter setinin kullanıldığı gibi bölümleri içerir.
Sayfa içeriğini belirleyen komutlar ise; Sayfada buluna yazılar, resimler, tablolar, linkler ve benzeri nesneleri içerirler.
<title> : Sayfanın başlığının ne olacağını belirler. Sayfanın başlık çubuğundaki yazıyı ayarlamak için kullanılır. <head></head> tagları arasında kullanılır. Kullanımı <title>Yazılacak Olan Başlık</title> şeklindedir..
<br> : Sayfada bir alt satıra gitmek için kullanılır. Kullanıldığı yerdeki satırlar arasında boşluk oluşmaz. Kullanımı <br> şeklindedir.
<p> : Sayfada bir alt satıra gitmek için kullanılır. Kullanıldığı yerdeki satırlar arasında boşluk oluşturur. Kullanımı <p> Şeklindedir.
<hx> : Sayfada x standardında yazı yazılmasını sağlar. x yerine bir rakam yazılmaktadır. <h1> en büyük standardı oluşturur. x sayısı arttıkça boyut küçülür. Tabi kullanıcı standardını değiştirmemişse. Kullanımı <hx></hx> şeklindedir.
<hr> : Sayfa içerisinde yatay çizgi oluşturmak için kullanılır. Oluşturulan çizgi bir satırı kaplamaktadır. Çizgi ile aynı satıra başka nesne veya yazı konamaz. Kullanımı <hr> şeklindedir.
<center> : Sayfa içerisindeki yazı veya nesnenin o satır içerisinde ortalanmasını sağlar. Kullanımı <center>Ortalanacak Yazı</center> şeklindedir.
<b> : Sayfa içerisindeki yazının kalın (bold) yazılmasını sağlar. Kullanımı <b>Kalın Yazılacak Yazı</b> şeklindedir.
<i> : Sayfa içerisindeki yazının yatık (italik) yazılmasını sağlar. Kullanımı <i>Yatık Yazılacak Yazı</i> şeklindedir.
<u> : Sayfa içerisindeki yazının altı çizgili (under line) yazılmasını sağlar. Kullanımı <u>Altı Çizgili Yazılacak Yazı</u> şeklindedir.
Bir html dosyasının genel yapısı aşağıdaki gibidir.
Anasayfa 
