Romeo ve Juliet Kürtçede

Shakespeare’in ünlü eseri ‘Romeo ve Juliet’ Tiyatro Avesta tarafından Kürtçe olarak sahnelenecek. Dünya tiyatro tarihinin gelmiş geçmiş en büyük tiyatro yazarı William Shakespeare’in 300’den fazla dilde sahnelenen ve yeryüzünde en çok seyirci ile buluşan oyunlardan biri olan Romeo ve Juliet eseri Tiyatro Avesta tarafından Kürtçe olarak sahneleniyor. Orijinal metninden Cihan Şan tarafından uyarlanan oyunun provalarına başlandı.
 İngiliz tiyatro adamı-yazar William Shakespeare’in en önemli oyunlarından biri olan ve dünyada sahnelenmediği ülke kalmayan Romeo ve Juliet isimli oyunu ilk kez Kürtçe olarak sahneye taşınıyor. Cihan Şan adaptasyonu ve Kawa Nemir çevirisiyle hazırlanan adaptasyon metnini sahneleyecek olan Tiyatro Avesta ekibi provalara başladı.
Kürt tiyatrosu adına önemli bir adım olan romansın ekibi, yönetmeni ve çevirmeni ile provalar, Kürtçe Romeo ve Juliet ve üzerine söyleştik. Kısa bir süre önce okuma provalarına başlanan oyunun nisan ayında seyirci ile buluşması planlanıyor.


Yaptığınız adaptasyon konusunda nasıl bir yöntem izlediniz? Seyirci neyle karşılaşacak?


Oyunun Yönetmeni Cihan Şan: Oyunun uyarlanması sırasında sadece kısaltma anlamında çalışmadım,aynı zamanda farklı bir adaptasyon tekniğiyle de çalıştım. Çünkü Shakespeare kahramanları açık biçimdir. Nasıl yorumladığına bağlıdır. Gerek dil konusunda ve gerekse sahneleme konusunda çıtayı yükseltme kaygısıyla hareket ediyoruz. Shakespeare çalışmak gerçekten zor. Oyuncular için de bir kaygı oluşuyor. Ama bu zorluk aşılmak durumunda. Birbirine düşman olan iki aile var, onların çocukları var ve onların nefretinin sonucunu çeken insanlar var. Aynen ülkemizde de bu yaşanıyor. Bizim yaşadığımız durum da bu. Bizden önce çözümlenmemiş olayların sonuçlarını çekiyoruz. Ama bizden sonra gelecek olan kuşaklar bunu çekmek istemeyeceklerdir. Shakespeare politik bir yazardır dedikleri mevzu doğrudur. Bu ülkede yolunda gitmeyen bir şeyler olduğunu söyler. Bizim ülkemizde de bu gün yolunda gitmeyen bir şeyler var. Hala savaş var. Birbirlerinden nefret duyan insanların yaşadıkları şeylerin sonuçlarını yaşıyoruz. Ama tiyatro biraz çıplak ve tarafsız bir anlatımdır. Soyutlamalı gittik biraz. İyi de oldu. 


Kürt tiyatrosunun geldiği nokta, alt yapı, oyunculuk ve tasarlama estetiği ile Shakespeare’in bu oyunun Kürtçe sahnelenmesi konusunda neler söyleyebilirsiniz?


Cihan Şan: Alt yapı henüz oluşmadı ama yavaş yavaş oluşuyor. Çünkü daha klasikler çevrilmedi. Klasikler Kürt tiyatrosuna kazandırılmadığı sürece bu tiyatro oluşmayacaktır. Bu sadece Shakespeare ya da başka yazarlar için tek geçerli değil. Kendi klasikleri de var Kürt edebiyatının. Çağdaş oyunlar da gerekiyor ama, o yazarlar da bu oyunlara bakarak bir yol bulacaklardır. Türk tiyatrosunda da böyle oldu. Bu bütün uluslar için geçerlidir. Ama bizim Kürt tiyatrosunda sanki öcüymüş gibi yaklaşılıyor klasiklere. Okunmuyor, çalışılmıyor. Koşullar her daim çalışarak olgunlaşır. Biz oturup aylarca çeviriyle uğraşıyorsak, bir oyuncu da aynı mesaiyi sahnede yaparsa bu zemin hazır. Mesele mesai harcamakta. Koşullar ancak böyle mesai ile hazır olur. Kürt konservatuarı yok sonuçta. Bireysel çaba ve uğraşılarla olacak



Sahneleyeceğiniz oyunla ilgili Kürt tiyatrosunun geldiği noktanın bu oyunu kaldıracak zemine sahip olmadığına dönük yorumlar var? 


Cihan Şan: Koşullar çalışmak ve başlamaktan başka nasıl oluşabilir ki. Ciddiyetle çalışmak ve aynı ciddiyetle yaklaşmak gerek. Bu eleştiriyi yapanları anlamak mümkün mü bilemiyorum. Böyle bir önyargıyla yaklaşmak ne kadar doğru olabilir ki? Destar, Avesta, Seyri Mesel, Demsal ve Jiyana Nû grupları var Kürt tiyatrosu üzerine çalışan. Birimizin başarısı ötekimizindir. Başarısızlığı da hepimizi etkileyecek. Birbirimizi beslemek durumundayız. Diğer tiyatro gruplarına da açığız. Böyle eleştirilerle başta bu şekilde yaklaşılacağına bir noktada buluşup destek vermek ve ilerletmek daha doğru değil mi? Bir şeyleri yapmak için birilerinin olgunlaşmasını, evet sanat alıcısıyım demesini bekleyemeyiz. Aslında yeterli bu olgunluk da mevcut. Yeter ki doğru fikirler yan yana gelsin. Arz talep ilişkisinde talebin hazırlanmasını bekleyemeyiz. Seyircimizin üniversiteli olmasını mı bekleyeceğiz yani. İyi şeyi verirsek iyiyi alacak seyirci de mevcut.


Oyunun Çevirmeni Kawa Nemir: Böyle bir eleştiride bulunarak yetersiziz, koşullar yok demek aslında ben yetersizim demektir. Tiyatrocularımız önce bu dili öğrensin. Kendimize yüklenip bu işe emek vermemiz gerekiyor. Kürtçe bilmeyenlerin yapmak istediği bir tiyatro var. Hayatlarında Kürtçe olmayanlar Kürtçe tiyatro yapabilir mi? 



Kawa Nemir olarak Shakespeare konusunda büyük bir hassasiyetin olduğunu biliyoruz. Deyim yerindeyse bu sene de Kürt tiyatrosu adına bir Shakespeare senesi yaşanıyor sanki. Soneler çıktı. Romeo ve Juliet çıkıyor...

Kawa Nemir: 16 yıllık çalışmayla Soneler çevrildi. Onun kopardığı küçük bir fırtına var. Bu oyun çıkıyor. Bunlar güzel tesadüfler oluyor. Bize tüm yaptığımız işlerde bir yol haritası lazım... İlan ediyorum 10 yıla kadar Shakespeare’in tüm oyunları Kürtçeye kazandırılacak. Tabi benim 2003 yılından beri biten Shakespeare çevirilerim var. Bunları artık sahneye taşımak gerekiyor. Shakespeare ile ciddi bağlarım var 15 yıldır onunla yatıp onunla kalkıyorum. Heyecan verici bir iş benim için. Bu çalışmalara aktif katılmakla da çok şey öğreniyorum. İrlanda’daki ulusal Abbey tiyatrosu gibi ulusal bir tiyatro oluşturabilir miyiz bunu düşünmek lazım. Ancak bu şekilde Kürt tiyatrosu kurumsallaşabilir. 90’lı yıllardan sonra oluşan bir birikim var. Doğru insanların birbirini bulmasıyla bu işler ciddiyetle sahneye taşınabilir tabi.

Projeniz uyarlama bir oyun olacak. Romeo ve Juliet orijinal metninin ne kadarı ne şekilde sahneye gelecek? Nasıl bir yol izlediniz?


Cihan Şan: Çeviri konusunda Kawa işin içinde olduğu için kaygımız yok. Ama teknik olarak oyuncuların Shakespeare’i oynayacak şekilde adapte etmeye çalışıyoruz. Sahnede gerçekten bir Shakespeare olmalı. Biz aynı zamanda kendi ivmemizi yükseltirken, seyircinin dil çıtasını da yükseltmeyi amaçlıyoruz. Oyun teknik olarak Mem û Zîn, Leyla Mecnun gibi klasiklerden bağımsız değil. Bu örnekler arasındaki fark her daim Shakespeare olmasıdır. Ötekini görmeden kendini anlayamazsın. Hamlet var, Köroğlu var mesela bu topraklardaki karşılığı olarak. Aslında bir nevi dünya ölçeğinde bir durum bu. Uyarlamayı yaparken sadece kısaltma anlamında değil, farklı bir anlatım biçimi yapmaya çalıştım. Shakespeare’i dilsel olarak çok iyi anlamak lazım. Drama sanatında kelimeler insanı ayartmak için vardır. Bu insanların birbirleriyle olan diyalogları hep insanı yücelten bir biçime sahip. Sahneleme ayağında o dile, o oyuncu biçimine göre bir tasarım yapmak lazım. Biz de öyle çalıyoruz şu anda. 



Kürtçe olarak ilk kez sahnelenecek olan oyunda Romeo’yu oynayacaksınız. Nasıl bir duygu bu? Neler düşünüyorsunuz? 


Bilal Bulut: Ben böyle bir şey düşünmüyordum Cihan ilk söylediği zaman hem çok heyecanlandım hem çok korktum. Kolay bir rol değil çünkü. Onun için ben çabalıyorum, umarım altından kalkarım.



***

Kürt tiyatrosu adına büyük bir öneme sahip olan projenin künyesi şu şekilde:
Yönetmen: Cihan Şan

Çeviri ve Koordinasyon: Kawa Nemir

Dekor ve Teknik: Ahmet Çay

Yönetmen Yardımcısı: Aram Dildar

Oyuncular: Bilal Bulut, Esma Sürücü. Rehîm Qoserî, Faruk Denli, Sait Külen, Nalîn Teymûr.