bir kitap ve iki katliyam

Araştırmacı-Yazar Mehmet Bayrak’ın tarihi belgelerin ışığında 1973-2009 yılları arasında kaleme aldığı ‘Alevilik-Kürdoloji-Türkoloji Yazıları’ Özge Yayınları’ndan çıktı.
Çok uzun bir zamandan beri kitaplar hakkında yazı yazmama rağmen, ilk defa bir kitabı anlatmak isterken zorlandım. Masanın üstünde 542 sayfalık, daha yeni okuduğum bir kitap var: Alevilik-Kürdoloji-Türkoloji Yazıları. Araştırmacı Yazar Mehmet Bayrak’ın ‘Alevilik-Kürdoloji-Türkoloji Yazıları (1973-2009)’ kitabı Özge Yayınları’ndan çıkmış. Neler mi anlatıyor: Yaresan Aleviliğini ve ilk Alevi deyişlerini Baba Tahir Üryan, Ali Heriri gibi Kürt şairleriyle başlatıldığını, Cumhuriyet döneminde yapılan katliamları, Halk ozanlarını, edebiyat erbaplarını, Kürt tarihini… Ansiklopedik bilgileri içeren bu kitabı nasıl anlatmalı, diye kara kara düşünürken, kitaptan anlatılan sadece iki katliamla sınırlı kalmaktan karar kıldım. Evet, bu kitap kaynak alınarak onlarca kitap yazılabilinir. Ama gazetede yayınlanacağı için kısa tutmak zorundayım. Bunun için de zorlanıyorum. Çünkü Araştırmacı-Yazar Mehmet Bayrak’ın tarihi belgelerin ışığında yazılmış olan kitapları sarsıcıdır. Katliamların acısı gelir yüreğinize oturur ve kahrolursunuz. Son bin yıllık tarihimizin muhasebesini yaparsınız. Kimi zaman da şoke oluverirsiniz. „Kürtlere Vurulan Pranga Şark Islahat Planı“ adlı kitabında olduğu gibi…
Mehmet Bayrak’ın kitapları tarihi haksızlıklara karşı bir müdahaledir. Gün yüzüne çıkardığı belgelerle, usta kalemiyle, estetik örgüsüyle, bize artık kendinizi görün diyor. Ben bu çığlığı iki kişiden gördüm; biri müziğimizin büyük ustası Şivan Perwer’dir, diğeri de Mehmet Bayrak. Şivan Perwer, halkımızın çığlığını müziğe dönüştürüp çığlıklaşırken, Mehmet Bayrak, kitaplarıyla tarihin derinliklerinden kopup gelen çığlıkları bize ulaştırıyor. Yapılmış olan tarihi haksızlıkların nedenlerini bize gösteriyor. Onunla da kalmıyor. Kürtleri yok etmek isteyen zihniyete gerçekliklerden kaçamazsınız diyor.

Malatya’da Dümüklü katliamı...

Bayrak, 1895’te Malatya’da Alevi Kürtlere yönelik yapılan bir katliamı anlatmış Alevilik-Kürdoloji-Türkoloji adlı kitabında. Ve ben bu katliamın yapıldığını ilk yazar Bayrak’tan öğreniyorum. Malatya’nın Akçadağ ilçesinde Dümüklü katliamı gibi bilinmeyen katliamları insanlığın vicdanına sunarak, her zaman olduğu gibi büyük bir iş başarmış. İnsan katliamla ilgili yazılanları okuduğu zaman tüyleri diken diken oluyor. Ve bir an Dümüklülerle birlikte elde tahta kılıç ve gürzlerle zalime karşı koyuyorsunuz.

Dümüklüler, Şeyh Ali Baba önderliğinde başkaldırıyor. Karda kışta aç ve sefil. Direniyorlar ama ölümüne. Teslim olmuyorlar. Direnişin son kalıntıları bir eve sığınıyor. Ve devletin kolluk kuvvetleri direnişçileri katlediyor. Bu katliamdan kaçabilen ailelerin süt bebeleri can veriyor. Köyleri yakılıp yıkılıyor. Cesetleri doluyor her tarafa. Evet, Fransız gözlemci izlenimlerini bu şekilde aktarıyor: „Ovalar, kendilerini koruyamamış olan Kürt ölüleriyle doludur.“ Ovalar cesetlerimizle dolmuştur. Geliya Zilan’da, Dersim’de olduğu gibi. Kitap sizi gerilere götürüyor. Şeyh Sait isyanıyla köyleri yakılan, öldürülen, dinamitler bağlanarak patlatılan insanları görüyorsunuz ve lanetler okuyorsunuz. Dersim’e uzanıyorsunuz, namuslarını kurtarmak için kendilerini kayalardan atan gelinleri, kesik bir başla fotoğraf makinesine poz veren askerleri… Oradan da Maraş’a kadar uzanıveriyor belleğiniz. Karınları deşilerek öldürülen Kürt-Alevi gelinleri görünüyor. Çocukları duvarlara çakılanlar… Her yan kan revan. Devletin resmi belgelerini görüp ve bu vahşet dursun diyorsunuz.

Maraş ve Alevi Kızılbaşlar

24 Aralık 1980’de MGK tarafından alınan kararların sadece kısacık bir bölümünü aktarayım: „Alevi-Kızılbaş kızıl bölücü köpeklere hadleri bildirilmiştir. Olay dolaysıyla açığa alınan tüm öğretmenler Alevi-Kızılbaş’tırlar. Gözaltına alınan, işkenceye tabi tutulan, ırzına geçilen tüm öğrenciler yine Alevi-Kızılbaş’tırlar“. Devam eder böylece MGK’nın kararı. Defalarca Alevilere köpek denir. Alevilerin, değişik komplolarla suçsuz yere cezaevlerine konulmalarını, işkencelerden geçmelerini ve ölüm timleriyle yok edilmelerini kararlaştırıyorlar. Ve her iki katliamın arasında büyük benzerlikler var: Malatya Akçadağ’da vahşice insanlar katlediliyor, yakalayabildiklerini cezaevlerine atıyorlar. Maraş’ta da aynısı yapıldı. Katliamda kullanılan sivil faşistler hiçbir adli kovuşturmaya tabii tutulmazken, Maraş’ta halkı korumak isteyen DSİ müdürü Fevzi Onaç cezaevlerinde çürütüldü. Mükafat verildi katliamın planlayıcıları olan Ökkeş Şendiller ve Muharrem Şimşek Milletvekili oldular. Şark Islahat Planı’nın maddelerini ve Maraş katliamından sonra MGK’nın kararlarını okurken, seksen altı yıldır devam eden zulmün tüm nedenlerini ve sizi bitirmek isteyen güçlerin amaçlarını anlamış oluyorsunuz. Şimdiye kadar hiç ulaşılmamış belgelerle önünüze çıkıyor Mehmet Bayrak. En önemlisi de size, yeni sorular sordurtuyor.

Neden bu kadar çok katliama uğradık? Diye soruyorsunuz kendinize. Bu soruyu kendinize sorduğunuz zaman da şöyle bir cevap çıkıyor ortaya: Örgütsüz ve dağınık yaşadığımız için. Şüphesiz bu hale düşmemizin sebepleri çoktur. Bu sebeplerden en belirgin olanı da örgütsüzlüğümüzdür bunu kabul etmekten başka çaremiz yok.