kongreler ve cemiyetler

KONGRELER / CEMİYETLER





AMASYA GENELGESİ (BİLDİRİSİ) 21-22 Haziran 1919





Havza'daki çalışmalarını tamamladıktan sonra Mustafa Kemal
ve arkadaşları, 12 Haziran 1919'da Amasya'ya geçtiler. Milli Mücadele
çalışmalarını sürdüren


Mustafa Kemal, Hüseyin Rauf Orbay, Refet Bele ve Ali Fuat
Cebesoy birlikte Amasya Genelgesi'ni hazırladılar. Hazırlanan bildiri,
Erzurum'da 15. Kolordu


Komutanı Kazım Karabekir'e sunuldu. O'nun da onayının
alınmasından sonra, bildiri, 22 Haziran 1919'da tüm mülki amir ve askeri komutanlara
telgrafla Abdurrahman


Rahmi Efendi tarafından ulaştırıldı. Amasya Genelgesi, milli
mücadelenin temel gerekçe, amaç ve yöntemini ilk olarak belirtmiş oldu. Amasya
Genelgesi'nin


yayınlanması İstanbul'da bulunan işgal güçlerinin tepkisini
çekmişti. Özellikle İngilizlerin, Mustafa Kemal'i geri getirmek için İstanbul
Hükümeti üzerindeki


baskıları iyice artmıştı. Mustafa Kemal, İstanbul'a
dönmediği için daha sonra görevinden alınacaktır. O sırada İçişleri Bakanı olan
ve Milli Mücadele'ye


sıcak bakmayan Ali Kemal Bey, bir genelge yayınlayarak,
Mustafa Kemal'in iyi bir asker olduğunu, fakat İngiliz baskısı sonucu
görevinden alındığını duyurmuştur.





Amasya Genelgesi'nin içeriği şöyledir:





1- Vatanın bütünlüğü, milletin istiklâli tehlikededir.


2- İstanbul Hükümeti, üzerine aldığı sorumluluğu yerine
getirememektedir. Bu hal, milletimizi âdeta yok olmuş göstermektedir.


3- Milletin istiklâlini, yine milletin azim ve kararı
kurtaracaktır.


4- Milletin içinde bulunduğu bu duruma göre harekete geçmek
ve haklarını yüksek sesle cihana işittirmek için her türlü tesir ve denetimden
uzak milli bir


heyetin varlığı zaruridir.


5- Anadolu'nun her bakımdan emniyetli yeri olan Sivas'ta bir
kongre toplanacaktır.


6- Bunun için her ilden milletin güvenini kazanmış üç
temsilcinin mümkün olduğu kadar çabuk yetişmek üzere yola çıkarılması
gerekmektedir. Bu temsilciler,


Müdafaa-i Hukuk, Redd-i İlhak cemiyetleri ve belediyeler
tarafından seçilecektir.


7- Her ihtimale karşı, bu meselenin bir milli sır halinde
tutulması ve temsilcilerin, lüzum görülen yerlerde, seyahatlerini kendilerini
tanıtmadan yapmaları


lazımdır.


8- Doğu illeri için, 10 Temmuz'da Erzurum'da bir kongre
toplanacaktır. Bu tarihe kadar diğer illerin temsilcileri de Sivas'a
gelebilirlerse; Erzurum Kongresi'nin


üyeleri, Sivas genel kongresine katılmak üzere hareket
edecektir.





ERZURUM KONGRESİ (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919)





Anadolu'da milli mücadele birliğinin kurulmasının ikinci
adımı Erzurum Kongresi ile atıldı. Amasya Genelgesi'nden sonra İstanbul ve
askerlikle ilişkisi


kesilen Mustafa Kemal'e, başta Kazım Karabekir olmak üzere
Anadolu'daki komutan ve mülki amirlerin büyük bir çoğunluğu verdikleri desteği
sürdürmeye devam


ettiler. Amasya Genelgesi'nde yer aldığı gibi, Mustafa Kemal
bu dönemde milli bir kongre toplayarak, milli mücadele ile ilgili tüm
faaliyetleri birleştirmeyi


planlıyordu. Kazım Karabekir, milli bir kongreden önce Doğu
illeri için bölgesel bir kongre toplanmasının faydalı olacağı görüşündeydi.
Mustafa Kemal,


bölgesel bir kongreye karşı olmasına rağmen, Kazım Karabekir
ve Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin ısrarları karşısında bir kongre
toplanmasını


ve kongreye katılmayı kabul etti. Kongre, 10 Temmuz'da
toplanması kararlaştırılmış olmasına rağmen, 23 Temmuz'da bir okul salonunda 54
delege ile çalışmalarına


başladı. Mustafa Kemal'in davetli olarak katıldığı bu
kongreye asil üye olabilmesi için, Erzurum delegesi Cevat Dursunoğlu istifa
ederek, kendi yerine


Mustafa Kemal'in seçilmesini sağladı. İlk gün, Mustafa Kemal
kongre başkanlığına seçildi. Milli bir hal alan kongrede, genel
değerlendirmeler yapıldı ve


doğu illerinin durumu görüşüldü. Milli mücadelenin temelleri
açısından önemli kararlar alındı. Erzurum Kongresi'ne katılanlar, 17 çiftçi ve
tüccar, 5 emekli


subay, 4 emekli memur, 5 öğretmen, 4 gazeteci, 5 hukukçu, 2
mühendis, 1 doktor, 6 din adamı, 3 eski milletvekili, 1 general ve 1 eski bakan
olmak üzere


54 delegeden oluşmuştu.


Alınan Kararlar





1. Milli sınırlar içinde vatan bölünmez bir bütündür;
parçalanamaz.


2. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet top
yekün kendisini savunacak ve direnecektir.


3. Vatanı korumayı ve istiklali elde etmeyi İstanbul
Hükümeti sağlayamadığı takdirde, bu gayeyi gerçekleştirmek için geçici bir
hükümet kurulacaktır. Bu


hükümet üyeleri milli kongrece seçilecektir. Kongre
toplanmamışsa, bu seçimi Temsil Heyeti yapacaktır.


4. Kuva-yı Milliyeyi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi
hakim kılmak temel esastır.


5. Hıristiyan azınlıklara siyasi hakimiyet ve sosyal
dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez.


6. Manda ve himaye kabul edilemez.


7. Milli Meclisin derhal toplanmasını ve hükümet işlerinin
Meclis tarafından kontrol edilmesini sağlamak için çalışılacaktır.


8. Milli irade padişahı ve halifeyi kurtaracaktır.


BALIKESİR KONGRELERİ





Balıkesir Kongresi, bölgedeki milli kuvvetlerin sayılarının
artması karşısında, bunların bir düzen altına alınması, beslenme ve teçhizatın
sağlanması amacıyla


düzenlendi. 28 Haziran - 12 Temmuz 1919 günleri arasında
Hacım Muhittin Çarıklı başkanlığında toplandı. Balıkesir ve çevresinde
Yunanlılar'ı Anadolu'dan


çıkarmak için bir direniş hattı oluşturuldu.





26-30 Temmuz arasında, I. Balıkesir Kongresi'nde kurulan
Merkez Heyeti, teşkilatı kuvvetlendirmek için Erzurum Kongresi sürerken, ikinci
bir kongre topladı.


Kongreye katılanlar bütün güçlerini birleştirmeyi,
Yunanlılara karşı savaşmak için asker toplamayı ve gereken diğer bütün
önlemleri almayı kararlaştırdı.


Kongre, direniş hareketinin meşruiyetini sağlayacak bir dil
kullandı. Yöre halkına ve İstanbul'a yumuşak mesajlar göndererek,
faaliyetlerinin ittihatçılık


ve çetecilikle alakası olmadığını, amaçlarının saltanatın ve
hilafetin korunması olduğunu belirtti. Ayrıca, mücadelelerinin Yunan işgalini
bertaraf etmekle


sınırlı olduğu ve herhangi bir iktidar kaygısına
düşmedikleri vurgulandı. Bu kongre, asker toplamanın yanında, bütün kongrelerde
olduğu gibi, padişaha


olan bağlılığını da bildirmişti. İşgal devletlerinin
temsilcilerine telgraflar çekilmişti.





ALAŞEHİR KONGRESİ (16 - 25 Ağustos 1919)





Erzurum Kongresi sürerken, Ege'deki vatanseverler de
Balıkesir'de büyük bir kongre toplamıştı. Erzurum Kongresi bittikten sonra, bu
vatanseverler Alaşehir'de


tekrar bir araya gelip yeni bir kongre topladılar. Bu
kongrede, Balıkesir Kongresi ve Erzurum Kongresinin kararları görüşüldü. İki
önemli konuda karar


alındı. Batı Anadolu'da Yunanlılara karşı direnilecek ve
ölünceye dek bu direniş sürecekti. Bu amaçla silahlanma ve askere alma gibi her
tür işlem yapılacaktı.


Gerekirse İtilaf Devletlerinden yardım istenecekti. Kongreye
katılanlar, mutlaka gerekli ise bölgelerinin Yunanlılar yerine İtilaf
Devletlerince işgalinin


daha uygun olacağını saptamışlardı.





SİVAS KONGRESİ (4 -11 Eylül, 1919)





Sivas Kongresi, Amasya Genelgesi ile milli bir kongre olarak
öngörülmüştü. Erzurum Kongresi'nden sonra kongre ile ilgili çalışmalar
yapılıyordu. Bu arada,


Fransızlar Sivas Kongresine karşı bazı önlemler alıyordu.
Fransız Binbaşı Brunot, kongrenin toplanması halinde Sivas Valisi Reşit Paşa'ya
şehrin işgal


edileceğini söylemişti. Hatta, Elazığ Valisi Ali Galip,
kongreyi basmakla görevlendirilmişti. Tüm engellemelere rağmen, kongre 4 Eylül
1919'da bugün lise


olarak kullanılan binada saat 15:00'de toplandı.
(Katılanlar) Mustafa Kemal'in Kongre başkanlığına seçilmesine kimi üyelerden
itirazlar geldi. Ancak yapılan


seçimde kongre başkanlığına Mustafa Kemal Paşa getirildi.
Kongre ilk günlerinde, İttihat ve Terakki Cemiyeti ile ilişkisi olup olmadığını
tartıştı. Daha


sonra manda sorunu gündeme geldi. Sivas Kongresi, ilk milli
kongre niteliğinde olduğu için kararlar da bu doğrultuda alınmıştır. Erzurum
Kongresinde alınan


kararların tümü kabul edilmiştir. Yurtta ayrı ayrı bölgesel
olarak çalışan tüm cemiyetlerin birleştirilmesi ve tek yönetim altına alınması
sağlandı. Yeni


bir Temsil Heyeti oluşturuldu ve bu heyetin başına Mustafa
Kemal getirildi.





Sivas Kongresi Kararları





1. Milli sınırları içinde vatan bölünmez bir bütündür;
parçalanamaz.


2. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet top
yekün kendisini savunacak ve direnecektir.


3. İstanbul Hükümeti, harici bir baskı karşısında
memleketimizin herhangi bir parçasını terk mecburiyetinde kalırsa, vatanın
bağımsızlığını ve bütünlüğünü


temin edecek her türlü tedbir ve karar alınmıştır.


4. Kuvay-ı Milliye'yi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi
hakim kılmak temel esastır.


5. Manda ve himaye kabul olunamaz.


6. Milli iradeyi temsil etmek üzere, Meclis-i Mebusan'ın
derhal toplanması mecburidir.


7. Aynı gaye ile, milli vicdandan doğan cemiyetler,
"Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında genel bir
teşkilat olarak birleştirilmiştir.





8. Genel teşkilatı idare ve alınan kararları yürütmek için
kongre tarafından Temsil Heyeti seçilmiştir.





AMASYA GÖRÜŞMELERİ ve PROTOKOLÜ


(20-22 Ekim, 1919)





Ali Rıza Paşa Hükümeti'nin temsilcisi Bahriye Nazırı Salih
Paşa ile Sivas Kongresi Temsil Heyeti adına Başkan Mustafa Kemal Paşa, Rauf
(Orbay) ve Bekir


Sami (Kunduh) Beyler arasında Amasya'da görüşmeler yapıldı.
Amasya görüşmesi ve imzalanan protokoller, Anadolu'da başlatılan milli
mücadelenin İstanbul


Hükümeti'nce tanınması bakımından önemlidir. Yapılan
toplantılar sonunda, önemli kararlar ve hükümler içeren, üçü açık ve ikisi
gizli beş protokol hazırlanıp


kabul edildi.